TÜRKİYE'DE YERLEŞMELER(10.Sınıf)

YERLEŞME NEDİR?

Yerleşme, insanların çeşitli ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla doğal çevrede oluşturdukları sürekli yaşam alanlarıdır. Yerleşmeler doğal (iklim, yer şekilleri, su kaynakları) ve beşeri (ekonomi, ulaşım, güvenlik) faktörlerden etkilenir.

YERLEŞMELERİN SINIFLANDIRILMASI

1. Kır Yerleşmeleri: Nüfusu az, tarım ve hayvancılık gibi faaliyetlerin yapıldığı yerlerdir. Köy, mezra, divan gibi alt türleri vardır.

2. Kent Yerleşmeleri: Nüfus yoğunluğu fazla, ticaret, sanayi, eğitim gibi faaliyetlerin ön planda olduğu büyük yerleşim alanlarıdır.

YERLEŞME TİPLERİ

Yerleşmeler, kullanım süresine göre ikiye ayrılır:

1. Kalıcı Yerleşmeler: İnsanların yıl boyunca sürekli olarak yaşadığı yerleşmelerdir.

• Köy

• Mezra

• Divan

• Kasaba

• Şehir

  
  

2. Geçici Yerleşmeler: Mevsimsel ya da belirli süreli insan faaliyetlerine bağlı olarak kurulan yerleşmelerdir.

• Yayla: Yaz aylarında hayvancılık faaliyetleri için kullanılan yüksek kesimlerdeki yerleşmelerdir.

• Oba: Hayvancılıkla geçinen göçebe toplulukların kurduğu geçici yerleşmelerdir.

• Kom: Doğu Anadolu Bölgesi’nde görülen, hayvancılık faaliyetleri için kurulan mevsimlik yerleşmelerdir.

• Dalyan: Balıkçılık faaliyetleri için kıyılarda kurulan geçici yerleşmelerdir.

• Ağıl: Hayvanların barındığı geçici yapılar ve çevresindeki yerleşmelerdir.

  
  

TÜRKİYE'DE YERLEŞMELERİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Doğal Faktörler

• İklim

• Yükselti ve yer şekilleri

• Su kaynaklarına yakınlık

• Toprak verimliliği

  
  

Beşeri Faktörler

• Ekonomik faaliyetler

• Ulaşım olanakları

• Güvenlik durumu

• Tarihi ve kültürel miras

  
  

TÜRKİYE'DE KIRSAL YERLEŞME TİPLERİ

Dağınık yerleşme: Karadeniz Bölgesi gibi engebeli arazilerde görülür. Evler arazi yapısı ve tarım alanlarının dağılımına göre dağınık şekilde konumlanır.

Toplu yerleşme: İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaygındır. Arazi düz ve tarıma elverişli olduğu için evler birbirine yakın, toplu halde inşa edilir.

Çekirdek yerleşme: Bir köyün merkezinde toplanmış, etrafında dağılmış haneler bulunur. Ticaret, ibadet ve yönetim gibi işlevler bu çekirdek alanlarda toplanır.

Yayla yerleşmesi: Özellikle Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde, yaz aylarında hayvancılık amacıyla kullanılan yüksek alanlarda kurulur.

Oba ve kom yerleşmeleri: Genellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da mevsimlik hayvancılık faaliyetlerine dayalı geçici yerleşmelerdir.